Konkurencyjne przywiązanie: Jak rozpoznać i pracować z tym wyzwaniem w terapii par?

Każdy, kto pracuje z parami, dobrze zna sytuacje, w których jeden z partnerów czuje się pomijany, zaniedbywany czy wręcz odsuwany na bok. Czasem padają wtedy słowa:
– „On zawsze wszystko omawia z siostrą, a nie ze mną”,
– „Ona bardziej przejmuje się psem niż mną”,
– „Praca jest dla niego ważniejsza niż nasza rodzina”.

Na pierwszy rzut oka takie skargi mogą wydawać się błahe. Ale dla osoby, która je przeżywa, są naprawdę bolesne – bo stoją za nimi poczucie niepewności i zagrożenia dla więzi. W literaturze psychologicznej to zjawisko określa się mianem konkurencyjnego przywiązania (ang. competing attachment, Anabelle Bugatti).

Czym właściwie jest konkurencyjne przywiązanie?

To moment, w którym jeden z partnerów szuka wsparcia, ukojenia czy emocjonalnej więzi poza relacją. Może to być w pracy, w relacjach z innymi, w hobby, a nawet w nadmiernym angażowaniu się w social media. Dla drugiej osoby w związku takie zachowania mogą wyglądać jak zagrożenie: „Nie jestem dla ciebie wystarczająco ważny/ważna”. Stąd już krok do frustracji, zranienia i emocjonalnego odsunięcia się.

W tym artykule opowiem o tym, jak rozpoznać konkurencyjne przywiązanie, jakie są jego konsekwencje i jak terapeuci mogą wspierać pary w mierzeniu się z tym wyzwaniem.

Dlaczego to zagraża poczuciu bezpieczeństwa w związku?

Badania Anabelle Bugatti, współautorki Competing Attachment Scale (CAS), pokazują, że konkurencyjne przywiązanie mocno uderza w poczucie bezpieczeństwa w relacji. Im częściej partnerzy tego doświadczają, tym mniejsza jest ich satysfakcja ze związku. Więź, która wcześniej była bezpieczna, staje się chwiejna i pełna napięcia.

W praktyce oznacza to, że partnerzy zaczynają czuć się dla siebie mniej ważni, co prowadzi do częstszych kłótni i większego dystansu.

Typowe przykłady konkurencyjnego przywiązania:

praca pochłaniająca większość energii i czasu,
bardzo bliskie relacje z rodziną czy przyjaciółmi, które budzą w partnerze poczucie bycia na drugim planie,
pochłanianie uwagi przez zwierzęta, hobby czy media społecznościowe kosztem wspólnego czasu.

Warto pamiętać, że zwykle nie chodzi o złą wolę. To częściej efekt trudnych doświadczeń z przeszłości (np. braku bezpiecznego przywiązania w dzieciństwie) albo sposobu radzenia sobie z emocjami.

Jak rozpoznać konkurencyjne przywiązanie w gabinecie?

Pierwszy krok to dostrzeżenie subtelnych sygnałów: ktoś czuje się pomijany, mówi o rywalizacji z czymś lub kimś o uwagę partnera. Pomocne mogą być pytania inspirowane skalą CAS:

Czy masz poczucie, że musisz rywalizować z pracą, hobby albo relacjami partnera?
Czy czujesz, że partner zaspokaja swoje potrzeby emocjonalne gdzie indziej, zamiast w waszej relacji?
Czy boli cię to, że nie jesteś dla niego/niej wystarczająco ważny/a?
Jak często to poczucie wpływa na waszą zdolność do budowania bliskości?

Odpowiedzi na takie pytania otwierają drogę do pracy nad tym, co naprawdę stoi za zachowaniami partnerów – bez oceniania i obwiniania.

Co może zrobić terapeuta?

1. Przyjrzeć się cyklowi interakcji
W nurcie terapii skoncentrowanej na emocjach (EFT) ważne jest, by zobaczyć, jak takie sytuacje wpisują się w cykl relacji:

jakie emocje budzi poczucie bycia pomijanym,
jak reaguje na to druga strona,
jak ten schemat utrwala dystans.

Przykład: ktoś, kto czuje się ignorowany, reaguje złością. Partner, słysząc krytykę, jeszcze bardziej się wycofuje – i spirala się zamyka.

2. Pomóc w odkrywaniu potrzeb emocjonalnych
Za konkurencyjnym przywiązaniem zwykle kryją się niezaspokojone potrzeby. Zamiast kłótni o czas, chodzi o potrzebę bliskości, uwagi, poczucia znaczenia. Warto uczyć partnerów, by mówili o tym wprost, np.:
– Zamiast „Nigdy nie masz dla mnie czasu”,
– „Potrzebuję, żebyśmy spędzali więcej chwil tylko we dwoje”.

3. Wzmacniać bezpieczną więź
Terapeuta może zachęcać do:

otwartego dzielenia się emocjami w bezpiecznej przestrzeni,
świadomego spędzania czasu razem,
rozpoznawania i przełamywania destrukcyjnych wzorców.

4. Odsłaniać pozorne więzi
Czasem „konkurencja” to tylko namiastka prawdziwej więzi. Praca może być ucieczką od emocji, a bliska relacja z przyjacielem – próbą zapełnienia braku intymności w związku. Rozpoznanie tego mechanizmu pomaga parze lepiej zrozumieć, co naprawdę dzieje się między nimi.

Budowanie bezpieczeństwa – krok po kroku

Praca z konkurencyjnym przywiązaniem to proces, który wymaga cierpliwości i zaangażowania. Ale kiedy partnerzy uczą się mówić otwarcie o swoich potrzebach i wspierać się nawzajem, ich więź może się odbudować. Rolą terapeuty jest towarzyszenie im w tej drodze – pomaganie w rozumieniu emocji, wzorców i sposobów na odzyskanie bliskości.

Podsumowanie

Konkurencyjne przywiązanie to trudność, z którą mierzy się wiele par. Niesie ze sobą poczucie niepewności, frustrację i oddalenie, ale nie musi być końcem związku. Dzięki odpowiedniej pracy terapeutycznej możliwe jest odzyskanie bezpieczeństwa, satysfakcji i bliskości. Kluczem jest empatia, cierpliwość i gotowość do zmiany – zarówno po stronie partnerów, jak i terapeuty, który im w tym towarzyszy.

Bibliografia:

Bugatti, A., & Woolley, S. R. (2024). Competing Attachment in Romantic Relationships. Journal of Couple & Relationship Therapy, 23(3), 194–212.

Pytania do refleksji nad własną praktyką psychoterapeutyczną:

Jakie sygnały konkurencyjnego przywiązania zauważam u par, z którymi pracuję?
W jaki sposób pomagam partnerom rozpoznać ich niezaspokojone potrzeby emocjonalne?
Czy stosuję skuteczne techniki wspierające budowanie bezpiecznej więzi między partnerami?
Jak mogę lepiej identyfikować i adresować destrukcyjne wzorce interakcji w relacjach?
Jak dbam o tworzenie przestrzeni na otwartą i empatyczną komunikację podczas sesji terapeutycznych?

Chcesz pogłębić swoją wiedzę na temat skutecznych technik w terapii par?
Polecamy książkę 99 interwencji w terapii par, która dostarcza praktycznych narzędzi i strategii wspierających proces terapeutyczny. Niezależnie od tego, czy jesteś doświadczoną terapeutką, czy dopiero zaczynasz swoją przygodę z terapią par, ta książka pomoże Ci lepiej pracować z parami.
Sprawdź, jak możesz wzbogacić swoją praktykę i zainwestować w rozwój zawodowy!