Bajki i Realistyczne Opowiadania w Psychoterapii Dziecięcej

W pracy z dziećmi psychoterapeuci często stają przed decyzją, jakie materiały najlepiej wspierają rozwój emocjonalny i moralny młodych pacjentów. Wybór między bajkami a realistycznymi opowiadaniami jest ważnym zagadnieniem, które może wpływać na efektywność terapii. W niniejszym artykule przyjrzymy się kluczowym wnioskom z badań nad tym zagadnieniem, w tym stanowisku Bruno Bettelheima oraz krytyce jego teorii. Rozważymy także, jak można zastosować te koncepcje w praktyce terapeutycznej.

1. Zmiana Moralności w Okresie Latencji

W okresie latencji, który obejmuje wiek od około 6 do 12 lat, dzieci przechodzą istotne zmiany w rozumieniu moralności. W tym czasie dzieci zaczynają bardziej uwzględniać zasady sprawiedliwości i intencje w ocenie działań.

Moralność w Latencji: Dzieci w tym wieku stają się bardziej empatyczne i zaczynają dostrzegać, że intencje są kluczowe w ocenie czynów. Dlatego mogą mniej przejmować się brutalnymi zakończeniami bajek, gdyż potrafią oddzielić fikcję od rzeczywistości.
Dojrzewanie Moralne: Dojrzałość moralna w tym okresie polega na zrozumieniu, że zasady nie są absolutne, a decyzje moralne mogą być bardziej złożone niż w młodszym wieku, kiedy to dzieci przyjmują zasady jako absolutne.

2. Bajki jako Narzędzie Terapeutyczne

Bruno Bettelheim, znany ze swojej pracy nad bajkami, argumentuje, że opowiadania te mogą pomóc dzieciom w rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów.

Funkcja Bajek: Bettelheim sugeruje, że bajki, poprzez swoje fantastyczne treści i moralne przesłania, mogą wspierać dzieci w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi i rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów. Dzieci mogą odzwierciedlać swoje lęki i pragnienia poprzez bohaterów bajek i ich przygody.
Terapeutyczna Zabawa: W kontekście terapii zabawą, bajki mogą pełnić podobną rolę, umożliwiając dzieciom wyrażanie i rozumienie ich emocji. Na przykład, ośmioletni chłopiec, który zmaga się z uczuciem odrzucenia po rozwodzie rodziców, może tworzyć scenariusze, w których walczy z “złą” postacią, aby odzyskać ojca. Taki scenariusz pozwala dziecku na symboliczne przepracowanie swoich uczuć i konfliktów.

3. Wartość Realistycznych Opowiadań

Choć bajki oferują fantastyczne rozwiązania i emocjonalne gratyfikacje, realistyczne opowiadania także odgrywają istotną rolę w terapii.

Codzienne Problemy: Realistyczne opowiadania często opisują codzienne problemy, z którymi dzieci mogą się identyfikować, takie jak przybycie nowego rodzeństwa, pierwsze dni w szkole czy przeprowadzka do nowego domu. Takie historie mogą pomóc dzieciom zrozumieć, że ich uczucia są wspólne i że konflikty można rozwiązywać w rzeczywistości.
Realistyczne Rozwiązania: Dzieci w wieku latencji mogą zacząć dostrzegać, że problemy wymagają realnych rozwiązań i mogą czerpać korzyści z opowiadań, które przedstawiają codzienne wyzwania w realistycznym kontekście. Opowiadania te mogą uczyć dzieci, jak radzić sobie z problemami w rzeczywistości i rozwijać umiejętności rozwiązywania problemów.

4. Rola Terapeuty w Interwencji

Terapeuci mają możliwość wykorzystania zarówno bajek, jak i realistycznych opowiadań w terapii dziecięcej.

Zabawa Terapeutyczna: Terapeuci mogą włączać bajki i realistyczne scenariusze do terapii zabawą, aby pomóc dzieciom w radzeniu sobie z emocjami i konfliktami. Uczestniczenie w zabawie terapeutycznej oraz włączanie się w fantazyjne lub realistyczne scenariusze może pomóc w odkrywaniu i zrozumieniu uczuć dziecka.
Balans i Interwencja: Terapeuci powinni być czujni, aby nie ignorować rzeczywistych problemów dzieci. Na przykład, w terapii opartej na scenariuszu, w którym dziecko walczy z “złą” postacią, terapeuta może pomóc dziecku w rozpoznawaniu i przepracowywaniu rzeczywistych emocji związanych z relacjami rodzinnymi. Włączenie realistycznych scenariuszy może wspierać dziecko w zrozumieniu i przetwarzaniu rzeczywistych problemów oraz rozwijaniu umiejętności rozwiązywania problemów.

5. Podsumowanie: Bajki i Realizm w Terapii

Bajki i realistyczne opowiadania mają swoje miejsce w terapii dziecięcej i mogą oferować różne, lecz uzupełniające korzyści. Bajki dostarczają fantastycznych rozwiązań i emocjonalnych gratyfikacji, podczas gdy realistyczne opowiadania uczą dzieci, że codzienne problemy mogą być rozwiązane w rzeczywistości.

Psychoterapeuci powinni brać pod uwagę oba typy materiałów, aby wspierać rozwój emocjonalny i poznawczy dzieci. Integracja bajek i realistycznych opowiadań może pomóc dzieciom w radzeniu sobie z wyzwaniami zarówno fantastycznymi, jak i rzeczywistymi, oraz w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z emocjami i problemami w realnym świecie.

Na podstawie artykułu: Fairy Tales, Splitting, and Ego Development – Ruth B. Shapiro, Constance L. Katz

Ku własnej refleksji:

Jakie elementy bajek i realistycznych opowiadań wykorzystuję w swojej praktyce terapeutycznej z dziećmi?
W jaki sposób bajki wpływają na emocjonalne i poznawcze rozwinięcie dzieci w mojej praktyce?
Jak często używam bajek w terapii dziecięcej, a jak często realistycznych opowiadań? Jakie są tego powody?
Czy dostosowuję wybór bajek do wieku i etapu rozwoju emocjonalnego dziecka?
Czy w mojej praktyce zauważam, że dzieci traktują bajki jako formę katharsis, czy też bardziej jako narzędzie do rozwiązywania konfliktów?
Jakie techniki terapeutyczne stosuję, aby pomóc dzieciom w radzeniu sobie z lękami i ambiwalencjami, które pojawiają się w bajkach?
Jakie są moje spostrzeżenia na temat wpływu idealizacji i demonizacji postaci bajkowych na samoocenę dzieci?
Czy zdarza mi się wykorzystywać bajki do pracy nad realnymi problemami dzieci, jak konflikty rodzinne czy trudności szkolne?
Czy i jak wprowadzam elementy bajek do sesji terapeutycznych z dziećmi w różnym wieku?
Jakie są moje obserwacje na temat wpływu powtarzania bajek na proces terapeutyczny dzieci?
W jaki sposób wykorzystuję realistyczne opowiadania w celu rozwijania umiejętności radzenia sobie z rzeczywistymi problemami?
Jakie są moje techniki pomagające dzieciom przetwarzać emocje i konflikty ukazane w bajkach w kontekście ich własnych doświadczeń?
Czy i jak rozróżniam potrzeby dzieci w kontekście bajek i realistycznych opowiadań w zależności od ich wieku i rozwoju emocjonalnego?
Jakie zmiany mogę wprowadzić w swojej pracy, aby lepiej łączyć zalety bajek i realistycznych opowiadań w celu wspierania rozwoju dzieci?