Osobowość dotyczy bardziej tego, kim ktoś jest, niż tego, jakie ktoś ma zaburzenie. Składa się na nią znacznie więcej niż to, co można łatwo zaobserwować za pośrednictwem samego zachowania; obejmuje ona różnorodne wewnętrzne procesy psychiczne (motywy, fantazje, charakterystyczne wzorce myślenia i odczuwania, sposoby doświadczenia siebie i innych, sposoby radzenia sobie i mechanizmy obrony Itp.). Niezależnie od jawnych „zgłaszanych problemów” wielu pacjentów uświadamia sobie – w trakcie swojego uczestnictwa w terapii – że ich trudności są nierozerwalne związane z tym, kim są. Chcą, aby terapeuci zrozumieli coś dotyczącego ich całego ustroju psychicznego, co pomoże w ustaleniu, dlaczego są stale narażeni na określony rodzaj cierpienia. Problemy psychiczne są często w skomplikowany sposób splecione z osobowością myśli, mogą być odwrotnością mocnych stron i muszą być oceniane w kontekście całej osoby, jak również w szerszym kontekście relacyjnymi kulturowym, w którym ta osoba jest osadzona. (…)
Na potrzeby psychoterapii zmierzającej do zmiany czegoś fundamentalnego z psychologicznego punktu widzenia zrozumienia ogólnego charakteru psychicznego i trajektorii rozwoju danej osoby może być w ostatecznym rozrachunku ważniejsze niż klasyfikacja objawów czy opanowania określonych technik (American Psychological Association, 2012; Norcross, 2011). W konsekwencji kompetentny terapeuta przeprowadzające wywiad Kliniczny nie tylko ocenia obecne objawy badanego i jego stan psychiczny oraz społeczno – kulturowe Kontekst problemu, streama bezpośrednio do czynienia, ale także stara się wyczuć osobowość pacjenta, w tym jego mocne i słabe strony oraz główne wątki organizujące. W badaniach nad skutecznością Psychoterapii badacze zaczynają zwracać uwagę na rolę różnic osobowościowych (…) – dla klinicystów ma to zasadnicze znaczenie, ale w badaniach empirycznych wyraźnie tego brakuje.
Style osobowości a zaburzenia osobowości
Nie istnieje wyraźna i trwała różnica między typem lub stylem osobowości a zaburzeniem osobowości. Wszyscy ludzie mają styl osobowości. Termin zaburzenie to wygodny skrót dla klinicystów, oznaczający skrajności lub sztywności, które powoduje istotną dysfunkcję, cierpienie lub upośledzenie. Można np. mieć narcystyczny styl osobowości bez narcystycznego zaburzenia osobowości.
Zasadniczą okolicznością w diagnozowaniu zaburzenia osobowości są dowody na to, że psychologia danej osoby powoduje znaczne cierpienie u niej samej lub innych, jest długotrwała i stanowi tak nieodłączną część doświadczenia danej osoby, że nie potrafi ona sobie przypomnieć – lub łatwo sobie wyobrazić – bycia inną. Niektóre osoby z patologią osobowość Nie zdają sobie sprawę ze swoich problematyczne wzorców lub są one im obojętne, i zgłaszają się na terapię za namową innych. Niektóre przychodzą z własnej woli, często szukając leczenia nie z powodu wzorców osobowości, ale jakieś bardziej konkretnych, ściśle określonych dolegliwości psychicznych: między innymi. Lęku, depresji, zaburzenie odżywiania się, objawów somatycznych, uzależnień, fobie, samo uszkodzeń, traumy i problemów w relacjach.
Niezbędne jest odróżnienie osobowości od zespołów objawów, organicznych zespołów mózgowych i zaburzeń ze spektrum psychotycznego. Np. Zrytualizowane zachowania mogą wskazywać na zaburzenie obsesyjno–kompulsyjne nie związane z osobowością, mogą być jednym z dowodów na całościowe obsesyjno-kompulsyjne zaburzenia osobowości, mogą być wyrazem psychotycznego urojenia lub mogą być wynikiem organicznego zespołu mózgowego.
Ważne jest również, aby ustalić, czy to, co wydaje się zaburzeniem osobowości, jest reakcją na bieżący stres sytuacyjny. Np. mężczyzna, który przed opuszczeniem swojej ojczyzny nie miał żadnych poważnych problemów psychicznych, ale znalazł się w społeczeństwie, którego językiem się nie posługuje, może się wydawać paranoiczny, zależny lub w inny sposób zaburzony pod względem funkcjonowania osobowości (Akhtar,2011). Każdy z nas, w warunkach dostatecznie silnego napięcia lub traumy, może sprawiać wrażenie osoby z zaburzeniem borderline, a nawet psychotycznym. Dlatego nie jest możliwe rozpoznanie zaburzenia osobowości bez rozważenia innych możliwości, które mogłyby wyjaśnić zachowanie pacjenta.
Wreszcie zachowania osób pochodzących z kultur nieznanych klinicyście mogą być błędnie interpretowane jako objawy zaburzeń osobowości. Granice między normalnością a patologią nie są stałe i uniwersalne; różnią się one w zależności od systemów kulturowych (…).
Fragment książki „PDM – 2 Podręcznik diagnozy psychodynamicznej” Tom 1 pod redakcją Vittorio Lingiardi, Nancy Mc Williams
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
